จากเหตุการน้ำท่วมภาคใต้ของไทยปลายเดือน พย. 2568 ที่ผ่านมา
บริเวณหาดใหญ่ได้รับผลกระทบจากน้ำท่วมหนักมากกว่าที่เคยเป็นมา
ผมจำได้ว่าเคยร่วมจัดทำแบบจำลองน้ำท่วมสำหรับพื้นที่ภาคใต้
เลยกลับมาหาข้อมูลเก่าๆดู แต่ก็พบว่า ไม่มีที่ลุ่มน้ำคลองอู่ตะเภา
แต่ด้วยอยากลองใช้แบบจำลองคำนวณและสร้างแผนที่น้ำท่วมจากเหตุการนี้
จึงได้ทดลองสร้างแบบจำลองจากการไม่มีข้อมูลใดๆในมือ
เริ่มจากเห็นข้อมูลตรวจวัดฝนของกรมอุตุ ที่สถานีสนามบินหาดใหญ่
เอาฝนตกราย 24 ชั่วโมง มาทำเป็นข้อมูลตั้งต้น
ผมทำวันศุกร์ที่ 28 เลยมีข้อมูลถึงแค่วันศุกร์ตามรายงาน
วันที่เหลือใส่ตัวเลขน้อยๆได้กราฟฝนดังรูปด้านล่าง
ผมเลือกใช้ข้อมูลระดับ (DEM) จาก SRTM30 เพราะมีให้ดาวน์โหลดได้โดยตรงแบบไม่ต้องขอข้อมูลใดๆ
ใช้ตัวช่วยดาวน์โหลดผ่าน QGIS โดยเลือกพื้นที่ให้ครอบคลุมลุ่มน้ำที่ต้องการ
ได้ค่าระดับพื้นที่มาดังในรูปด้านล่าง โดยเป็นรูปที่เอา DEM ใส่ไว้ในโปรแกรมแบบจำลอง MIKE+ แล้ว
เมื่อมีข้อมูลฝนและค่าระดับแล้ว ก็ทดลองใช้แบบจำลองแบบ 2 มิติ
คำนวณว่า ถ้าฝนตกใส่พื้นที่ที่มีระดับสูงต่ำตามที่มีอยู่ จะเกิดน้ำท่วมแบบใด
ก็ได้ผลคำนวณการเกิดน้ำท่วม(ผลรายชั่วโมง) และค่าระดับน้ำสูงสุด ดังรูปด้านล่างตามลำดับ
จากระดับน้ำรายชั่วโมง ทำให้เห็นว่าข้อมูล DEM จะไม่รวมคลองระบายน้ำต่างๆ
ทำให้หลายๆที่ที่เป็นแอ่งและไม่เชื่อมต่อกันเป็นทางน้ำ จะไม่เกิดการระบายน้ำตามความเป็นจริง
เมื่อ DEM ให้ผลไม่ครอบคลุม ควรต้องมีข้อมูลหน้าตัดลำน้ำ พร้อมระดับที่มาสร้างเป็นทางน้ำ
สำหรับจำลองการไหลแบบ 1 มิติ ควบคู่ไปกับ 2 มิติ
อย่างไรก็ตาม ข้อมูลหน้าตัดลำน้ำ ไม่ได้มีเปิดให้ดาวน์โหลดโดยทั่วไป (หรือมี แต่ผมยังไม่เจอ)
ก็เลยใช้วิธีสมมุติลำน้ำขึ้นมา เทียบเคียงขนาดความกว้าง และสมมุติความลึก ลดระดับจาก DEM ลงไป
และด้วยว่าไม่ได้ต้องการความแม่นยำสูงมาก แต่แค่อยากเห็นการระบายน้ำตามทางน้ำ ระหว่างแอ่งน้ำใหญ่ๆที่เห็นในแผนที่ที่จำลองจาก 2 มิติอย่างเดียว
ลำน้ำที่ผมเติมเข้าไปเพื่อจำลองการระบายน้ำ จึงเป็นดังรูปด้านล่าง
แม้จะมีข้อจำกัดของข้อมูลต่างๆที่นำมาใช้
แต่ก็พบว่า พอจะจำลองเหตุน้ำท่วมตั้งแต่ 20-30 พ.ย. 2568 ได้ดังภาพด้านล่าง
อย่างที่กล่าวไปตอนต้น แบบจำลองนี้สร้างขึ้นด้วยข้อมูลพื้นฐานเท่าที่หาได้
และถ้ามีข้อมูลอื่นๆมากกว่านี้ หรือที่ดีกว่านี้ ผลที่ได้ ก็จะใกล้เคียงของจริงมากขึ้น
สิ่งที่ยังปรับปรุงได้ส่วนใหญ่เป็นเรื่องของข้อมูล เช่น
DEM อาจใช้ของหน่วยงานไทยที่ถูกต้องมากกว่านี้
ฝน อาจใช้ฝนตรวจวัดจากหลายๆสถานี สำหรับสถานที่ต่างๆ หรือ
อาจใช้ฝนแบบ 2 มิติ และรวมถึง พยากรณ์ฝนล่วงหน้า ตรงนี้ก็จะทำให้แบบจำลองนี้ กลายเป็นแบบจำลองพยากรณ์การเกิดน้ำท่วมล่วงหน้าได้เลย
เท่าที่ทราบตอนนี้มีฝนพยากรณ์ล่วงหน้า 16 วันของ GFS (NOAA) ที่สามารถโหลดมาใช้งานได้ด้วย
หน้าตัดและโครงข่ายลำน้ำ รวมถึง ประตูระบายน้ำต่างๆเป็นต้น
ทั้งนี้ ผลจำลอง จะมีรายละเอียดอื่นๆให้ดึงออกมาใช้งานได้อีกมาก เช่น
ค่าระดับน้ำที่ตำแหน่งต่างๆ
เวลาที่น้ำเริ่มท่วมในแต่ละทั้ง
ความเร็วของการเพิ่ม หรือลด ระดับน้ำของแต่ละที่
ความเร็วน้ำ ทิศทางการไหลของน้ำ
เอาไปใช้ต่อยอดงานด้านการวางแผนการจัดการน้ำ
รวมถึงแนวทางการให้ความช่วยเหลือในเหตุฉุกเฉินคล้ายๆกันในอนาคตได้
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น